έκθεση του Εργαστηρίου Γραφικών Τεχνών - Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου της ΑΣΚΤ

με αφορμη μια εκθεση περι τυπογραφιας δειτε λιγα αρθρα και επιπλεον χαρακτηριστικους τιτλους


Η τέχνη του βιβλίου στην ΑΣΚΤ
http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=603560
Ημερομηνία δημοσίευσης: 09/03/2011
Το βιβλίο, ως κείμενο-ντοκουμέντο ή αντικείμενο-έργο τέχνης, υπήρξε πάντα ένα προϊόν με αξιώσεις αισθητικού αποτελέσματος. Αυτά τα συγκεχυμένα όρια λίγη βέβαια ουσιαστική σημασία έχουν αυτό που εν τέλει μετράει δεν είναι το τι «είναι» ένα βιβλίο, ή οποιοδήποτε έντυπο -αν δηλαδή προσδιορίζεται κατεξοχήν από τη μορφή ή από το περιεχόμενο- αλλά το γεγονός ότι κάθε τι, από τα λευκώματα ως τα εισιτήρια του τραμ μπορούν να έχουν, όπως θα έλεγε ο Κεφαλληνός, αισθητική αξία, να τέρπουν το μάτι, να διαπαιδαγωγούν αισθητικά το κοινό. Αυτό έθετε ως σκοπό ο Κεφαλληνός όταν ίδρυε, το 1939, το Εργαστήριο της Τέχνης του Βιβλίου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στο οποίο ανήκει ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της ελληνικής καλλιτεχνικής τυπογραφίας. Σκοπός του δεν ήταν απλώς να διδάξει μια τέχνη, αλλά, καταρτίζοντας τους μελλοντικούς τυπογράφους στην καλλιτεχνική τυπογραφία, να εισαγάγει τα υψηλής αισθητικής πρότυπα στην ελληνική εκδοτική πρακτική. Χαρακτηριστικότερο δείγμα αυτής της λογικής αποτελεί η έκδοση Δέκα λευκαί λήκυθοι του Μουσείου Αθηνών, η υποδειγματικότερη ίσως στην ελληνική ιστορία. Το Εργαστήριο υπήρξε φυτώριο δεκάδων τεχνιτών του βιβλίου και εκατοντάδων εκδόσεων. Ανάμεσά τους οι νεανικές εκδόσεις μετέπειτα αναγνωρισμένων καλλιτεχνών ήδη σε ορισμένες από αυτές, το κείμενο τείνει να παραχωρήσει τον προεξάρχοντα ρόλο του στην εικόνα, που δεν περιορίζεται πλέον στα κοσμήματα που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί τυπογράφοι, αλλά προοδευτικά κυριαρχεί στο έντυπο, προαναγγέλλοντας την τρέχουσα, σήμερα, αντίληψη.
Το Εργαστήριο συνεχίζει να δραστηριοποιείται και μάλιστα εντάσσεται στην πρώτη γραμμή της ελληνικής πρωτοπορίας στο πεδίο της εκδοτικής - αναπληρώνοντας έτσι την εκ των πραγμάτων μικρή του δυνατότητα εκδοτικής κυκλοφορίας. Όπως και όταν για πρώτη φορά λειτούργησε, το εργαστήριο αποτελεί έναν από τους χώρους όπου «γεννιούνται» οι νέες τάσεις, με κατευθύνσεις μάλιστα που ο Κεφαλληνός δεν θα τολμούσε καν να φανταστεί. Τα βιβλία της ΑΣΚΤ δεν αποτελούν βέβαια -σε μεγάλο βαθμό- παρά πειράματα, από τα οποία όμως θα διαμορφωθούν σταδιακά κοινές εκδοτικές φόρμες που -πιθανώς- θα χρησιμοποιηθούν ευρέως στα επόμενα χρόνια. Με τη συνδρομή των σύγχρονων τεχνικών το βιβλίο πλέον είτε αμφισβητεί τελείως τα χαρακτηριστικά που επέβαλλε η παράδοση (στο σχήμα, στα υλικά) είτε τα μεταλλάσσει, συνδυάζοντας το κλασικό με το μοντέρνο. Έτσι, στην παραγωγή του εργαστηρίου, θα συναντήσουμε βιβλία στοιχειοθετημένα στο χέρι ή με τα τελευταία προγράμματα γραφιστικής, τυπωμένα σε μηχανές Χαϊδελβέργης (ηλικίας αρκετών δεκαετιών) ή σε πλότερ, για να περιοριστούμε σε μερικά παραδείγματα.
Κυρίως όμως η πρωτοπορία εντοπίζεται στην σχέση κειμένου-εικόνας: το βιβλίο ως ιδιαίτερο μέσον που προσφέρεται στον καλλιτέχνη παρουσιάζει ασφαλώς ορισμένες ιδιαιτερότητες, κυρίως διότι χαρακτηρίζεται από μια -απενοχοποιημένη, πλέον- διακοσμητικότητα. Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν πρέπει να εκληφθεί αρνητικά στο βιβλίο, ή σε κάθε έντυπο, ο καλλιτέχνης μπορεί να εκφραστεί πολύ πιο ελεύθερα, όχι από πλευράς περιεχομένου, αλλά από πλευράς αισθητικής, διότι είναι απαλλαγμένος από την ανάγκη να απορρίψει το επουσιώδες. Στο βιβλίο δηλαδή, όπου η «ουσία» εντοπίζεται στο κείμενο, επιτρέπεται στον καλλιτέχνη να εκφραστεί με τρόπο πολύ πιο «διακοσμητικό», «γραφιστικό», ακριβώς επειδή δεν έχει την αξίωση να είναι τίποτε παραπάνω από μια άσκηση ύφους, ένα υπόδειγμα ίσως όχι υψηλής έμπνευσης αλλά σίγουρα κομψοτεχνίας. Και αυτό δεν είναι αμελητέο.
Σίγουρα έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι από την εποχή των μικρογραφιών που κοσμούσαν τις βίβλους του Γουτεμβέργιου: το κείμενο αποτελεί όλο και περισσότερο μια αφορμή και η φόρμα δικαιολογία για την κατασκευή όλο και πιο «εικαστικών» βιβλίων. Τα βιβλία των φοιτητών της ΑΣΚΤ ίσως δεν είναι τόσο κειμενοκεντρικά ή δεν είναι «υψηλή» τέχνη, σίγουρα όμως αποτελούν δείγματα καινοτόμου σχεδιασμού και υψηλής αισθητικής χωρίς να πέφτουν στην παγίδα της «πρωτοπορίας για την πρωτοπορία» (όπως π.χ. ορισμένα βιβλία, όπου ο γραφιστικός επιδεικτισμός πνίγει το κείμενο και το περιεχόμενο, πράγμα που δεν αποτελεί την αισθητική διαπαιδαγώγηση που ζητούσε ο Κεφαλληνός).
ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ


Eκθεση από την ΑΣΚΤ για το βιβλίο με ιδέες, λέξεις, εικόνες και σελίδες...
Πηγή: http://www.express.gr 16/02/11-09:55
ENA κυλινδρικό βιβλίο, μήκους πενήντα μέτρων και ύψους δύο μέτρων, ξετυλίχθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Μέγαρο Σταθάτου, Βασ. Σοφίας και Ηροδότου 1) και με κυματιστή χάρη κατέλαβε τις αίθουσες του πρώτου ορόφου του μουσείου. Πρόκειται για τη νέα έκθεση που ανοίγει απόψε τις πόρτες της στο κοινό με τίτλο «Ο,τι» και παρουσιάζει με εικαστική διάθεση το υλικό του εργαστηρίου Γραφικών Τεχνών - Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ). Tο Εργαστήριο συγκέντρωσε για την παρούσα έκθεση ό,τι έχει: ιδέες, λέξεις, εικόνες, σελίδες και βιβλία. Για να συλλεχθεί αυτό το «ό,τι» –που χάρισε και τον τίτλο στην έκθεση– συνεργάστηκαν ισότιμα δάσκαλοι, φοιτητές και υπότροφοι, στοιχειοθετώντας εντέλει ένα περιβάλλον όπου η ιστορία του τμήματος –από το 1939– συγκοινωνεί με τα έργα τελευταίας παραγωγής που «μυρίζουν» ακόμα φρέσκο τύπωμα. Μία διαφορετική έκθεση τόσο στο περιεχόμενο όσο και στην παραγωγή της, όπως ανέφερε στη χθεσινή παρουσίασή της η πρόεδρος του Ιδρύματος Ν.Π. Γουλανδρή, Σάντρα Μαρινοπούλου, «πρόταση στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία ώστε να δούμε το βιβλίο ως έργο τέχνης μέσω μιας μεγάλης διαστάσεων βιβλιοεγκατάσταση. Eνα πρόγραμμα-βήμα στους νέους». Ο πρύτανης της ΑΣΚΤ Γιώργος Χαρβαλιάς είπε πως η έκθεση δεν καταγράφει τις σελίδες αλλά επανασχεδιάζει τον χώρο, ενώ προσφέρει την ευκαιρία για την κριτική αποτίμηση του έργου που παράγει η σχολή. «Μια επίθεση που δέχεται το πανεπιστήμιο είναι το ότι δεν πρόβαλε την αποτελεσματικότητά του στον κοινωνικό χώρο και στο μέτρο που μπορούσε να το κάνει. Αυτό γίνεται στην έκθεση».
«Ψυχή» του Eργαστηρίου είναι η Λεώνη Βιδάλη, αναπληρώτρια καθηγήτρια και υπεύθυνη του Εργαστηρίου Γραφικών Tεχνών, Tυπογραφίας και Τέχνης του Bιβλίου της ΑΣΚΤ. Ενας άνθρωπος αφοσιωμένος στο έργο της, που όπως είπε ο Γιώργος Χαρβαλιάς, «ανέλαβε το Eργαστήριο με κόστος την καριέρα της». Το δυναμικό του Eργαστηρίου είναι 50 άτομα που εισέρχονται κατά το τρίτο έτος των σπουδών ενώ υπάρχουν και υπότροφοι.
Η ίδια, όπως είπε χθες, «όταν βλέπω τη σπίθα στα μάτια των παιδιών πηγαίνω ήσυχη στο σπίτι μου».
Η ιστορία αυτού του Eργαστηρίου ξεκινά από το ισόγειο του ιδρύματος, όπου βρίσκονται στο κέντρο του χώρου οι σελίδες του «τελειότερου βιβλίου της ελληνικής καλλιτεχνικής τυπογραφίας», όπως χαρακτηρίζεται. Πρόκειται για την έκδοση «Δέκα Λευκαί Λήκυθοι» (1956), καρπός πολυετούς και επίπονης δουλειάς από τον Γιάννη Κεφαλληνό, ιδρυτή του Εργαστηρίου, και τους φοιτητές του. Ο καλλιτέχνης, που δημιούργησε και το τμήμα, αποτύπωσε σε βελούδο περιμετρικά τις παραστάσεις από δέκα νεκρικές λήκυθους.
Για να αποδώσει και τον τελευταίο χρωματικό τόνο της αρχαίας ζωγραφικής χρειάστηκαν τρία χρόνια δουλειάς ενός ολόκληρου Eργαστηρίου. Την παρουσίασε το 1956, δύο μήνες πριν φύγει από τη ζωή. Για τα κείμενα του λευκώματος δημιούργησε ειδική γραμματοσειρά που σμίγει τα κεφαλαία με τα μικρά ενώ τα γράμματα έχουν επιρροές από την αρχαία και τη βυζαντινή γραφή. Αυτή η γραμματοσειρά χρησιμοποιείται και σήμερα στους τίτλους των επιτίμων. Oμως η ιστορία του Eργαστηρίου ξεκινά το 1939, μήνες πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ελλάδα. Ο Κεφαλληνός είχε το όραμα «κάθε έντυπο στην καθημερινή ζωή, ακόμα και το εισητήριο του τραμ, να είναι έργο τέχνης για την αισθητική διαπαιδαγώγηση του κοινού». Σε ειδικές προθήκες παρουσιάζονται οι πρώτες εκδόσεις όπως και αυτές με επιμέλεια των διαδόχων στη θέση του Γιάννη Κεφαλληνού, του Κώστα Γραμματόπουλο (1958-1968) και του Γιάννη Παπαδάκη (1968-1992). Πρόκειται για νεανικές τυπογραφικές απόπειρες γνωστών μετέπειτα καλλιτεχνών, όπως της Βάσως Κατράκη, του Χρόνη Μπότσογλου, του Γιάννη Μπουτέα, της Νέλλας Γκόλαντα, της Aριας Κομιανού και πολλών άλλων.
Στον κύριο χώρο της έκθεσης τα εκθέματα είναι μια επιλογή από τα καλλιτεχνικά βιβλία των φοιτητών του Eργαστηρίου της τελευταίας δεκαετίας. Στην είσοδο ένα βίντεο υποδέχεται τον επισκέπτη με χέρια που ξεφυλλίζουν τις εκδόσεις. Στον εκθεσιακό χώρο, ευφάνταστα και απρόβλεπτα, βιβλία παντρεύουν εικόνα και κείμενο με παραδοσιακές και σύγχρονες μεθόδους στοιχειοθεσίας και εκτύπωσης. Oπως ένα βιβλίο με ιστορίες για ασθένειες που το εξώφυλλό του είναι μία θερμοφόρα. Τραπεζομάντιλα εστιατορίων μιας χρήσης, που πάνω τους βρίσκονται τυπωμένες μεταξοτυπίες κ.ά. Εικόνες και κείμενα από τις εκδόσεις είναι τυπωμένες πάνω στο χειροποίητο χαρτί που συνοδεύει την έκθεση.
Επίσης, ειδικά για την έκθεση το εργαστήριο φιλοτέχνησε έναν κατάλογο σε 600 αντίτυπα. Ο κατάλογος θα διατίθεται στο πωλητήριο του μουσείου στην τιμή των 25 ευρώ. Τα έσοδα θα διατεθούν για τις ανάγκες του Eργαστηρίου.

αλλοι τιτλοι αρθρων για την εκθεση

Η ελληνική τυπογραφία είναι (και) τέχνη
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=378976

Ανοίγουν βιβλίο... 40 μέτρων
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11380&subid=2&pubid=53722982

Έκθεση: "Ό,ΤΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ", ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΉΣ ΤΕΧΝΗΣ
http://www.athensvoice.gr/

ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΠΟ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΡΟΦΟΥΣ ΤΗΣ ΑΣΚΤ ΣΤΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ - 40 μέτρα σελίδες τέχνης
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=251963

ΕΚΘΕΣΗ Η τέχνη του βιβλίου
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4618521